قاعده قبح عقاب بلابیانقاعده قبح عقاب بلابیان به حکم عقل به قبح عقاب مکلّف قبل از بیان تکلیف و تنجّز آن اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفقاعده قبح عقاب بلابیان، از قواعد عقلی و مبتنی بر پذیرش حسن و قبح عقلی است و مفهوم آن این است که کیفر کردن شخصی که از جانب شارع و مولا بیانی بر تکلیف، به وی نرسیده، در نزد عقل زشت و ناپسند است. بنابراین، مورد عمل به قاعده ، در جایی است که یا اصلا بیانی از جانب مولا خطاب به عبد ، صادر نشده، و یا اگر صادر شده، به وی نرسیده است و او در نرسیدن آن مقصر نیست. ۱.۱ - نکته اولمشهور اصولی‌ها دلیل اصلی برائت عقلی را قاعده قبح عقاب بلا بیان می‌دانند. [۷]
تحریر المعالم، مشکینی، علی، ص۱۹۰.
۱.۲ - نکته دومبه نظر برخی صاحب نظران میان قاعده دفع ضرر محتمل و قبح عقاب بلا بیان تعارضی وجود ندارد، زیرا قاعده قبح عقاب بلابیان درجایی جاری می‌شود که عبد به وظیفه خود عمل نموده و تفحص و جستوجو کرده، اما به دلیلی دست نیافته است، در حالی که قاعده دفع ضرر محتمل حتی در جایی که عبد به وظیفه خود عمل کرده و جستوجو هم نموده، جاری است؛ از این رو، قاعده قبح عقاب بلابیان بر قاعده دفع ضرر محتمل وارد است. راه‌های دیگری نیز برای رفع تعارض بیان شده است. [۹]
مبادی فقه و اصول، فیض، علیرضا، ص۱۶۴.
۲ - پانویس
۳ - منبعفرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۶۲۱، برگرفته از مقاله «قاعده قبح عقاب بلابیان». |